In de VS proberen bedrijven op geraffineerde wijze het ‘vakbondsvirus’ buiten de deur houden
Met wetgeving en campagnes voorkomen ondernemingen in de Verenigde Staten dat werknemers hun krachten bundelen.
De campagne die webwinkelconcern Amazon heeft gevoerd om te voorkomen dat werknemers zich in de Amerikaanse staat Alabama zouden aansluiten bij een vakbond, staat niet op zichzelf. Veel bedrijven doen er alles aan om uit de greep van de vakbonden te blijven. Coca-Cola, koeriersbedrijf UPS, woonwarenhuis Ikea en internetgigant Google gebruiken hiervoor de diensten van gespecialiseerde advocaten en consultants. In die ‘anti-vakbond-industrie’ gaat jaarlijks zo’n 340 miljoen dollar om.
Behandel een vakbond als een ‘virus’, adviseerde advocatenkantoor Jackson Lewis zijn zakelijke klanten jaren geleden al. ‘Vaccineer’ je werknemers tijdig door ze te informeren over de gevolgen van het lidmaatschap van een vakbond. “Een preventieve training is een beproefd en adequaat instrument om je personeel uit handen van de vakbond te houden.”
Voor het eerst voet tussen de deur
Vorige week vrijdag bleek dat de vakbond Retail, Wholesale and Department Store Union te weinig steun kreeg in het distributiecentrum van Amazon nabij Birmingham: 1798 stemmen tegen, 738 stemmen voor. Het was een zaak die veel aandacht kreeg, omdat het voor het eerst had kunnen zijn dat een vakbond voet tussen de deur kreeg bij deze grote werkgever.
Ook Amazon heeft zo’n tegencampagne gevoerd om werknemers te waarschuwen. Als er een vakbond in huis zou komen – ‘een vos in het kippenhok’, zou Jackson Lewis zeggen – vervallen alle bestaande bonussen of voordeeltjes, liet Amazon bijvoorbeeld weten. Dit leidde tot ophef in Washington en bij internationale investeerders. Onder meer het Nederlandse Achmea Investment Management riep Amazon in een open brief op om vakbondsrechten te respecteren.
‘Bedrijven intimideren of ontslaan werknemers die zich in een vakbond willen organiseren’
Celine McNicholas noemt de stemming bij Amazon het zoveelste voorbeeld waarbij werkgevers het vakbondsrecht van werknemers inperken. De denktank Economic Policy Institute waaraan ze verbonden is, deed twee jaar terug onderzoek naar dit soort vakbondsstemmingen binnen bedrijven, met de Universiteit van Oregon. Ook doken ze in die antivakbond-industrie. De conclusie? “Bedrijven bedreigen, intimideren of ontslaan werknemers die zich in hun bedrijf in een vakbond willen organiseren.”
Bij een op de vijf vakbondsstemmingen ontslaan bedrijven werknemers die zich inzetten voor de vakbond, ook al is dat illegaal. Daar staan nauwelijks sancties op voor werkgevers: ze worden hoogstens verplicht om zo'n werknemer weer in dienst te nemen. In 2019 ging dat om 1431 mensen. Ook is er vaak sprake van dreigementen of surveillance op de werkvloer. Ruim 40 procent van de bedrijven overtreedt de wet bij zo’n stemprocedure.
“Veel werknemers zouden zich graag aansluiten bij een vakbond”, zegt Rebecca Givan, als associate professor verbonden aan de School of Management and Labor Relations van de Rutgers Universiteit in New Brunswick. “De uitkomst in Alabama laat zien hoe moeilijk dat is onder de huidige wetgeving.”
Wel de lusten maar niet de lasten
Na de Tweede Wereldoorlog hadden vakbonden nog een sterke positie in de VS. Maar die brokkelde steeds verder af. In de private sector is nu nog maar 6,3 procent van de werknemers lid van een vakbond. Al decennialang steunen bedrijven politici die voor wetgeving zorgen die de vakbondsrechten inperken, zegt Givan. In veel Amerikaanse staten geldt bijvoorbeeld een zogeheten recht-op-werk wet. Givan: “Die wet verplicht vakbonden om alle werknemers in een bedrijf te vertegenwoordigen, ook werknemers die geen lid zijn van de vakbond en niet meebetalen aan de kosten ervan. Dat maakt het verleidelijk om een freerider te zijn: wel de lusten, maar niet de lasten. Deze wetten zijn ontworpen om de inkomsten van de vakbonden af te knijpen. Het aantal vakbondsleden ligt aanzienlijk lager in zulke staten.”
11 procent is vakbondslid
In de VS is bijna 11 procent van de werknemers lid van een vakbond, ruim 14 miljoen mensen. In 1983, het eerste jaar waarvoor het Amerikaanse bureau voor arbeidsstatistieken vergelijkbare gegevens heeft, was dat 20 procent, oftewel bijna 18 miljoen mensen. De positie van de vakbeweging staat in veel rijke westerse landen onder druk. In Nederland liep de zogenoemde organisatiegraad terug van 37 procent in de tweede helft van de jaren zeventig naar 18 procent.
Jongeren worden enthousiaster
De opmars van de platformbedrijven, die klusjes aanbieden via een app, verandert de kijk van werknemers op de vakbond. Jongeren worden enthousiaster, zegt Givan. “Zij organiseren zich in sectoren zoals digitale media, musea en de cannabis-industrie. Doordat de banen verslechteren en de ongelijkheid in de maatschappij toeneemt, begrijpen ze dat ze zich samen sterk moeten maken voor verbetering.”
De vakbonden hopen dat president Joe Biden de regels aanscherpt. Daarvoor zou een nieuwe wet, de Protecting the Right to Organize Act, moeten worden aangenomen door het Congres. Wat de kwestie-Amazon in ieder geval duidelijk laat zien, zegt Celine McNicholas van het Economic Policy Institute, is dat het huidige vakbondssysteem stuk is.
Lees ook:
Amazon waarschuwt: ga niet bij de vakbond
Grote beleggers willen dat Amazon vakbonden niet langer tegenwerkt. Het bedrijf handelt in strijd met de mensenrechten.